广州海珠区统筹制定“书香海珠全民阅读”项目计划
.jpg)
Martwa natura – gatunek malarski obejmuj?cy kompozycje, zwykle malarskie lub rysunkowe, sk?adaj?ce si? ze stosunkowo niewielkich, nieruchomych, najcz??ciej nieo?ywionych przedmiotów, dobranych ze wzgl?dów kompozycyjno-estetycznych lub symbolicznych.
Pospolitymi elementami martwych natur s? owoce, kwiaty, ksi??ki, naczynia, broń, przyrz?dy my?liwskie, przybory kuchenne, przybory do palenia tytoniu, ?wiece, karty i inne gry, instrumenty muzyczne itp. Cz?stym i niejednokrotnie g?ównym motywem s? te? najró?niejsze produkty spo?ywcze, jak owoce, ryby, pieczywo, jaja itp., czasem uk?adane w kompozycj? maj?c? sugerowa? gotowy posi?ek, np. ?niadanie. W martwych naturach pojawiaj? si? te? niewielkie ?ywe zwierz?ta jak owady czy skorupiaki. Je?eli w martwej naturze pojawia si? wi?ksze zwierz?, lub – sporadycznie – nawet posta? ludzka, to nigdy jako g?ówny temat. Cz?stym i wa?nym ze wzgl?dów symbolicznych motywem bywa ludzka czaszka – zwi?zana z cz?stym w dzie?ach tego gatunku zawart? my?l? o przemijaniu i marno?ci ?ycia i dóbr doczesnych (zob. Vanitas). W obr?bie martwej natury mog? pojawia? si? te? dzie?a sztuk przedstawiaj?cych, jak rze?by i obrazy, na których z kolei ukazane s? postacie ludzkie.
Historia terminu i poj?cia
[edytuj | edytuj kod]Oko?o 1650 w holenderskich inwentarzach dzie? sztuki pojawi? si? termin stil-leven (dos?. ?ciche, nieruchome ?ycie” w sensie ?nieruchomy model”), na oznaczenie obrazu martwej natury. W pocz. XVIII w. termin ten stosowa? holenderski historiograf sztuki Arnold Houbraken. Z j?zyka niderlandzkiego powsta?y pó?niej m.in. niemieckie stilleben oraz angielskie still life. Francuski termin nature morte, od którego pochodzi polska ?martwa natura” pojawi? si? zapewne w dyskusjach teoretycznych dotycz?cych gatunków artystycznych w kr?gach francuskiej Akademii Sztuk Pi?knych w XVII w.
Historia gatunku
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze martwe natury pojawi?y si? w sztuce staro?ytnej. W okresie ?redniowiecza i renesansu cz?sto towarzyszy?y scenom figuralnych i z regu?y mia?y znaczenie symboliczne. W XV w. w Niderlandach i we W?oszech pojawi?y si? próby usamodzielnienia martwej natury w miniaturach lub na skrzyd?ach ma?ych poliptyków. Pierwsz? martw? natur? potraktowan? jako samodzielny temat namalowa? w 1504 Jacopo de’ Barbari. W XVI w. martwe natury tworzyli te? Caravaggio, Pieter Aersten i Joachim Beuckelaer. Fantastyczne postacie z?o?one z kwiatów i owoców tworzy? manierysta Giuseppe Arcimboldo. Jako odr?bny gatunek rozwin??a si? w XVII w., przede wszystkim w malarstwie holenderskim i flamandzkim. Szybko sta?a si? bardzo popularna w ca?ej Europie Zach.:
- Holandia: Willem van Aelst, Balthasar van der Ast, Abraham van Beyeren, Hans Bollongier, Ambrosius Bosschaert, Pieter Claesz, Willem Claesz Heda, Jan Davidsz. de Heem, Melchior de Hondecoeter, Jacob van Hulsdonck, Jan van Huysum, Willem Kalf, Abraham Mignon, Jan van Os, Rachel Ruysch, Roelant Savery, Floris van Schooten, Otto Marseus van Schrieck, Jan Jansz Treck, Jan Jansz. den Uyl, Jan Weenix.
- Flandria: Alexander Adriaenssen, Jacob van Es, Osias Beert, Pieter Boel, Jan Brueghel (starszy), Alexander Coosemans, Jan Fyt, Georg Hoefnagel, Clara Peeters, Daniel Seghers, Frans Snyders, Joris van Son, Adriaen van Utrecht, Paul de Vos, Frans Ykens.
- W?ochy: Evaristo Baschenis, Andrea Belvedere, Bartolomeo Bettera, Bartolomeo Bimbi, Pier Paolo Bonzi, Vincenzo Campi, Cesare Dandini, Luca Forte, Fede Galizia, Mario Nuzzi, Paolo Porpora, Giacomo Recco, Giuseppe Recco, Giovanni Battista Recco, Giuseppe Ruoppolo, Giovanni Battista Ruoppolo
- Hiszpania: Juan de Arellano, Pedro de Camprobin, Juan Sánchez Cotán, Juan de Espinosa, Juan Fernandez, Gomez Figueira, Juan van der Hamen, Bartolome Perez, Antonio Ponce, Antonio de Pereda, Felipe Ramirez, Tomas Yepes, Francisco de Zurbaran, Luis Meléndez.
- Niemcy: Christian Berentz, Peter Binoit, Georg Flegel, Sebastian Stoskopff, Franz Werner Tamm, Gottfried (Gotthard) von Wedig.
Do wybitnych przedstawicieli martwej natury w XVIII w. nale?eli: Luis Meléndez, Cristoforo Munari, Jean-Baptiste Oudry, Alexandre-Fran?ois Desportes, Anne Vallayer-Coster, Henry-Horace Roland de la Porte, Jean Chardin.
W sztuce wspó?czesnej temat ten nadal jest ch?tnie podejmowany, przy czym na plan pierwszy wysuwaj? si? zagadnienia formalne (Paul Cézanne, Georges Braque, Giorgio Morandi).
Typy martwej natury
[edytuj | edytuj kod]- kwiatowa (bukiety) – Willem van Aelst, Ambrosius Bosschaert, Jan Brueghel (starszy), Rachel Ruysch
- owocowa – Ambrogio Figino, Luis Meléndez, Louise Moillon
- ?niadaniowa (bankietowa) – Osias Beert, Floris van Dijck, Georg Flegel, Willem Claesz Heda, Clara Peeters, Floris van Schooten
- muzyczna (instrumenty muzyczne) – Evaristo Baschenis, Bartolomeo Bettera
- zwierz?ca (my?liwska) – Jan Fyt, Jean-Baptiste Oudry, Frans Snyders
- targowa i kuchenna (stragany i spi?arnie) – Pieter Aersten, Joachim Beuckelaer, Vincenzo Campi, Adriaen van Utrecht
- wanitatywna (vanitas) – Sebastien Bonnecroy, Pieter Claesz, Evert Collier, Cornelis Gijsbrechts, Jacques Linard, Simon Luttichuys, Antonio de Pereda, Simon Renard de Saint-André, Harmen Steenwijck, Jan Vermeulen
- kunstkamera (gabinet osobliwo?ci) – Frans Francken M?odszy, Willem van Haecht, Georg Hainz, Jan van Kessel
- trompe l’oeil (przedstawienia iluzjonistyczne) – Samuel van Hoogstraten, Domenico Remps, Cornelis Gijsbrechts, Evert Collier
- alegoria pi?ciu zmys?ów – Gererd de Lairesse, Giuseppe Recco, Sebastian Stoskopff.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Matilde Battistini, Lucia Impelluso, Stefano Zuffi, Martwa natura. Historia, arcydzie?a, interpretacje, Katarzyna Wanago (t?um.), Warszawa: Arkady, 2000, ISBN 83-213-4194-2, OCLC 749373546.
- Charles Sterling, Martwa natura od staro?ytno?ci do XX wieku, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; WAiF, 1998. ISBN 83-01-12468-7.