第二届艾青诗歌节将于5月在浙江金华举办

Paul Adrien Maurice Dirac

Państwo dzia?ania	百度 宝安要对标国际先进城市和地区，打造以空铁海联运枢纽为支撑的粤港澳大湾区珠江东岸交通枢纽核心区品质交通城市就要认清、补齐交通短板，强化交通引领城市发展理念，提升城市交通能力。 Wielka Brytania
Data i miejsce urodzenia	8 sierpnia 1902 Bristol
Data i miejsce ?mierci	20 pa?dziernika 1984 Tallahassee
profesor
Specjalno??: fizyka
Alma Mater	University of Bristol, University of Cambridge
Uczelnia	University of Cambridge, University of Oxford
Nagrody
Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki Medal Copleya

Paul Adrien Maurice Dirac (IPA: [d??r?k], ur. 8 sierpnia 1902 w Bristolu, zm. 20 pa?dziernika 1984 w Tallahassee) – brytyjski fizyk teoretyk, noblista; w co najmniej dwóch rankingach fizyków znalaz? si? w pierwszej dziesi?tce wszech czasów, a w jednym z nich zaj?? pi?te miejsce.

Dirac zajmowa? si? m.in. fizyk? cz?stek elementarnych; wspó?tworzy? mechanik? kwantow? jako autor równania nazwanego jego nazwiskiem. ??czy ono równanie Schr?dingera ze szczególn? teori? wzgl?dno?ci, jednak w inny sposób ni? równanie Kleina-Gordona, pozwalaj?c na poprawny opis elektronu i innych cz?stek o spinie po?ówkowym, zwanych fermionami i opisanych rozk?adem nazwanym m.in. od brytyjskiego teoretyka. Sformu?owanie równania Diraca w 1928 pozwoli?o dodatkowo:

• wyklarowa? pochodzenie spinu – jako ?e nie jest tam elementem arbitralnym, jak w równaniu Pauliego,
• przewidzie? antymateri?, a konkretniej pozyton zaobserwowany potem przez Andersona w 1932.

Dirac to równie? jeden z pionierów kwantowej teorii pola, a konkretniej elektrodynamiki kwantowej sformu?owanej potem w pe?ni przez Schwingera, Feynmana, Tomonag? i Dysona. Do fizyki kwantowej Dirac wprowadzi? te? m.in.:

• formalizm braketowy, b?d?cy podstaw? ?cis?ego opisu mechaniki kwantowej przez przestrzenie Hilberta;
• obraz oddzia?ywania, ??cz?cy cechy opisu macierzowego Heisenberga i falowego Schr?dingera, komplementarny do nich;
• model kwantowej pró?ni;
• macierze gamma;
• uogólnion? funkcj? analogiczn? do delty Kroneckera, sformalizowan? potem w ramach teorii dystrybucji.

Laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki zosta? w roku 1933, razem ze Schr?dingerem, za wk?ad w rozwój fizyki kwantowej. Diraca upami?tniono równie? nazw? zredukowanej sta?ej Plancka, pewnego typu miary probabilistycznej, co najmniej trzech nagród naukowych oraz planetoidy.

?yciorys

Studiowa? w St John’s College na Uniwersytecie Cambridge. Od 1932 roku profesor Uniwersytetu w Cambridge, a od 1953 roku Uniwersytetu w Oksfordzie. Od 1930 cz?onek Towarzystwa Królewskiego w Londynie Royal Society.

W latach 1932–1969 zajmowa? katedr? Lucasa, wcze?niej obj?t? m.in. przez Newtona.

W 1933 roku zosta? uhonorowany wraz z Erwinem Schr?dingerem Nagrod? Nobla w dziedzinie fizyki za odkrycie nowych, p?odnych aspektów teorii atomów i ich zastosowanie.

Paul Dirac zmar? w wieku 82 lat w stolicy stanu Floryda, Tallahassee.

Dla uczczenia pami?ci P.A.M. Diraca od 1985 corocznie w jubileusz jego urodzin Abdus Salam International Centre for Theoretical Physics w Trie?cie przyznaje medal Diraca.

Wk?ad w rozwój fizyki

Najwa?niejszym wk?adem Paula A. M. Diraca w rozwój mechaniki kwantowej jest odkryte przez niego w 1928 roku równanie falowe opisuj?ce elektron w sposób relatywistycznie niezmienniczy. Dzisiaj znane jest ono jako równanie Diraca. Równanie to pozwoli?o mu na przewidzenie istnienia pozytonu – antycz?stki elektronu, które zosta?o potwierdzone w 1932 roku przez Carla Andersona. Równanie Diraca pozwoli?o tak?e na wyja?nienie pochodzenia spinu elektronu.

W 1926 roku opracowa? niezale?nie od Enrica Fermiego statystyk? (fermionów) cz?stek o spinie 1/2 (tzw. Statystyka Fermiego-Diraca).

W 1930 zosta?a wydana jego najbardziej znana ksi??ka The Principles of Quantum Mechanics (Podstawy mechaniki kwantowej). Zawiera?a ona pierwszy systematyczny wyk?ad teorii operatorów liniowych jako uogólnienia formalizmów wprowadzonych przez Erwina Schr?dingera i Wernera Heisenberga. W ksi??ce tej Dirac wprowadzi? tak?e zapis wektorów ket i bra, stosowany dzisiaj powszechnie w fizyce.

Wysun?? on hipotez?, ?e pusta przestrzeń stanowi ocean nieskończenie wielu cz?stek. ?Krople” tego oceanu wyskakuj?ce ponad powierzchni? to cz?stki fizyczne, natomiast ?b?belki” pró?ni pod powierzchni? to antycz?stki. Z tego powodu uznaje si? go za odkrywc? antymaterii. Hipoteza ta okaza?a si? nieprawdziwa, gdy? nie przewidywa?a istnienia cz?stek niepodlegaj?cych zakazowi Pauliego.

Pogl?dy religijne

Dirac powiedzia? kiedy?: ?Bóg u?y? pi?knej matematyki do stworzenia ?wiata.” Heisenberg wspomina? przyjacielsk? rozmow? w?ród m?odych uczestników w 1927 Konferencji Solvaya na temat Einsteina i Plancka pogl?dów na religi?. Wzi?li w niej udzia? Wolfgang Pauli, Dirac i Heisenberg. Wk?adem Diraca by?a krytyka politycznej manipulacji dokonywanej przez zorganizowane religie. Bohr doceni? jej przejrzysto??, gdy Heisenberg mu pó?niej o niej opowiedzia?. Mi?dzy innymi Dirac powiedzia?:

Nie potrafi? zrozumie?, czemu marnujemy czas dyskutuj?c o religii. O ile jeste?my uczciwi, a naukowcy powinni by? tacy, musimy przyzna?, ?e religia jest zbieranin? fa?szywych stwierdzeń, bez ?adnych podstaw w rzeczywisto?ci. Sama idea Boga, to wytwór ludzkiej wyobra?ni. To zupe?nie zrozumia?e, dlaczego pierwotni ludzie, którzy o wiele bardziej byli nara?eni na ?ask? i nie?ask? si? przyrody, ni? my dzisiaj, personifikowali te si?y w strachu i z dr?eniem. Ale dzi?, gdy ju? zrozumieli?my tak wiele naturalnych procesów w przyrodzie, nie mamy takiej potrzeby. Nie mog? dostrzec, za ?adne skarby ?wiata, jak Wszechmog?cy Bóg pomaga nam w jakikolwiek sposób. To, co widz? – ?e to za?o?enie prowadzi do tak bezproduktywnych pytań – dlaczego Bóg pozwala na tak wiele nieszcz??? i niesprawiedliwo?ci, wyzysku biednych przez bogatych i wszystkich innych okropno?ci. Móg? temu zapobiec. Je?li religia jest ci?gle nauczana, to bynajmniej nie z powodu, i?by jej idee wci?? nas przekonywa?y. Lecz po prostu dlatego, ?e niektórzy z nas chc? zapewni? spokój klas ni?szych. Spokojnymi lud?mi jest o wiele ?atwiej rz?dzi? ni? krzykliwymi i niezadowolonymi. Jest te? znacznie ?atwiej ich eksploatowa?. Religia to rodzaj opium dla ludu, które pozwala u?pi? ludzi w pobo?nych marzeniach i sk?oni? aby zapomnieli o krzywdach, jakie s? im wyrz?dzane. St?d wynika sojusz owych dwu wielkich pot?g politycznych, państwa i Ko?cio?a. Państwo i Ko?ció? potrzebuj? iluzji, ?e dobry Bóg nagrodzi ludzi w niebie, nie na ziemi – tych wszystkich którzy godz? si? na niesprawiedliwo?ci, którzy wype?niaj? swoje obowi?zki cicho i bez narzekania. Dlatego w?a?nie uczciwe stwierdzenie, ?e Bóg jest tylko wytworem ludzkiej wyobra?ni, nazywane jest przez Ko?ció? najgorszym ze wszystkich grzechów ?miertelnych.

Heisenberg mia? tolerancyjny punkt widzenia. Natomiast Pauli, który wychowany by? jako katolik, ale szybko rozsta? si? z Ko?cio?em, nie zabiera? g?osu poza kilkoma uwagami, ale w końcu, kiedy zapytano go o opini?, odpowiedzia? pó??artem: ?Có?, jak wida? nasz przyjaciel Dirac ma swoj? religi?, a jej pierwsze przykazanie brzmi 'Bóg nie istnieje, a Paul Dirac jest Jego prorokiem'.” Wtedy wszyscy si? roze?miali, ??cznie z Dirakiem.

Od 1961 by? cz?onkiem Papieskiej Akademii Nauk.

Zobacz te?

• Fermion Diraca
• Gabriel Andrew Dirac
• Dirac (falkowy kodek obrazu)

Bibliografia

• BeataB. Tarnowska BeataB. (red.), Nagrody Nobla, Warszawa 2001 (Leksykon PWN), ISBN 83-01-13393-7 . Brak numerów stron w ksi??ce
• GrahamG. Farmelo GrahamG., The Strangest Man: The Hidden Life of Paul Dirac, Quantum Genius, Faber & Faber, 2009, ISBN 978-0-571-25007-3  (ang.).
• WernerW. Heisenberg WernerW., Physics and Beyond, New York: Harper & Row, 1972, ISBN 0-06-131622-9  (ang.).

Literatura dodatkowa

• 2016: Graham Farmelo, Przedziwny cz?owiek. Sekretne ?ycie Paula Diraca, geniusza mechaniki kwantowej, t?um. Tomasz Lanczewski, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886264-2.
  • 2020: nowe wydanie, CC Press, ISBN 978-83-7886514-8.

Linki zewn?trzne

• Statystyki dla nieoddzia?uj?cych fermionów. tempac.fuw.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-08-14)].
• Paul A.M. Dirac, Biografia (ang.)
• John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Paul Dirac w MacTutor History of Mathematics archive (ang.) [dost?p 2025-08-14].
• Paul Adrien Maurice Dirac w bazie Mathematics Genealogy Project (ang.) [dost?p 2025-08-14].