海西--青海频道--人民网
Ta strona w pigu?ce: Zbiorowo?? autorów Wikipedii ??cz? wspólny cel i warto?ci. Ma ona nietypowe mechanizmy zarz?dzania, kontroli i rozwi?zywania konfliktów. Spo?eczno?? polskich wikipedystów stanowi podzbiór spo?eczno?ci polskich wikimedian. Dane o tym, kim s? wikipedy?ci, s? szcz?tkowe, poniewa? Wikipedia nie wymaga podawania informacji o sobie.
Wikipedia jest tworzona przez spontanicznie powsta?? i stale rozwijaj?c? si? spo?eczno??. Spo?eczno?? t? tworz? osoby, które nawi?za?y ze sob? wi?zi oparte na wspólnym celu dzia?ania (zob. wizja ruchu Wikimedia) i wyznawanych warto?ciach (zob. ruch wolnej kultury, duch Wikipedii), czyli wikipedy?ci.
Spo?eczno?? wikipedystów jest merytokratyczna, egalitarna, zdecentralizowana i opiera si? na zarz?dzaniu uczestnicz?cym. Z zasady nie jest demokratyczna (prymat ?róde? i dyskusji nad g?osowaniami), biurokratyczna (od zasad s? wyj?tki) ani nie jest anarchi? (istniej? okre?lone sposoby rozwi?zywania konfliktów). Nie istnieje centralna rada redakcyjna, nie ma te? wytypowanej osoby (lub osób) do reprezentowania spo?eczno?ci na zewn?trz.
W zakresie pisania encyklopedii (edytowania artyku?ów has?owych) mechanizmy rz?dz?ce spo?eczno?ci? faworyzuj? tych, którzy maj? rzetelne, aktualne ?ród?a na dany temat. Nie musz? si? oni legitymowa? zdobytymi tytu?ami, osi?gni?ciami zawodowymi czy piastowanymi funkcjami.
Podstawowe poj?cia
Nazwy, czyli sk?d takie s?owa
?Wikipedysta” (ang. Wikipedian) to neologizm, który powsta? z po??czenia s?ów Wikipedia i encyklopedysta. Rzadziej spotykane okre?lenia wikipedysty, u?ywane zw?aszcza w korespondencji zewn?trznej, to ?edytor”, ?edytor Wikipedii” lub ?jeden z twórców Wikipedii”. ?Wikimedianin” (ang. Wikimedian) pochodzi od s?owa Wikimedia, zrostu s?ów wiki i media.
Wikipedystami ani wikimedianami nie s? osoby jedynie korzystaj?ce z zasobów projektów Wikimedia, czyli czytelnicy, nawet je?eli zg?osz? b??d w artykule. Do grona wikipedystów nie zalicza si? tak?e botów, czyli programów automatycznie edytuj?cych Wikipedi? po uzyskaniu wymaganego zezwolenia.
W niektórych projektach siostrzanych Wikimedia funkcjonuj? inne nazwy na okre?lenie autorów tych serwisów. I tak na przyk?ad autor Wiki?róde? nazywa si? ?wikiskryb?”, a Wikinews – ?wikireporterem”.
Znaczenia, czyli grupy i podgrupy. ?Hierarchia” (stopnie zaanga?owania)
Wikimedianie to osoby zaanga?owane w dzia?alno?? ogólno?wiatowego ruchu Wikimedia. Zaliczani s? do nich m.in.: pracownicy organizacji Wikimedia oraz aktywni wolontariusze-cz?onkowie tych organizacji, programi?ci, koordynatorzy wspó?pracy zewn?trznej, koordynatorzy projektów GLAM, niektórzy wolontariusze aktywni w dzia?aniach dotycz?cych ogó?u serwisów wiki (m.in. u?ytkownicy o globalnych uprawnieniach, na przyk?ad stewardzi).
Wikipedy?ci to:
- w w??szym uj?ciu – osoby zaanga?owane w dzia?alno?? w Wikipedii (aktywne w dyskusjach, uczestnicz?ce w spotkaniach),
- w szerszym uj?ciu – osoby edytuj?ce Wikipedi? (nawet okazjonalnie, bez zaanga?owania).
Mo?na te? wyró?ni?:
- osoby, które tylko edytuj? artyku?y i nie s? zainteresowane ?kuchni?” Wikipedii,
- osoby, które zainteresowa?y si? ?kuchni?” Wikipedii (s? one np. redaktorami czy administratorami Wikipedii), ale nie interesuj? ich sprawy organizacji Wikimedia,
- osoby, które zainteresowa?y si? sprawami organizacji Wikimedia, ale tylko tych, do których nale?? (s? one cz?onkami tych organizacji),
- wikimedian-nie-wikipedystów (i nie-wikiskrybów itd.) – osoby ?z zewn?trz”, które – nie tworz?c Wikipedii, Wiki?róde? itd. – zaanga?owa?y si? w dzia?ania ruchu Wikimedia (przyk?ad: cz??? pracowników organizacji Wikimedia, niektórzy wolontariusze),
- osoby, które zajmuj? si? sprawami ca?ego ruchu Wikimedia, cz?onkowie mi?dzynarodowych gremiów, osoby wypowiadaj?ce si? na forum mi?dzynarodowym (które, je?eli zacz??y od edytowania, nierzadko maj? na to ma?o czasu; w?ród nich s? te? niektórzy pracownicy organizacji Wikimedia).
S? wi?c wikimedianie, którzy nie czuj? si? (nie s?) wikipedystami i wikipedy?ci, którzy nie czuj? si? wikimedianami. Wy?ej wymienione stopnie zaanga?owania nie wyznaczaj? jednak hierarchii.
Do??czanie i wykluczanie
Aby do??czy? do spo?eczno?ci wikipedystów, trzeba zacz?? edytowa? Wikipedi?. Aby by? zauwa?onym, warto utworzy? konto u?ytkownika (zalety posiadania konta spisano na stronie Pomoc:Logowanie) i napisa? co? o sobie na swojej stronie u?ytkownika. Wk?ad wniesiony przez osob? zalogowan?, ale nieposiadaj?c? strony u?ytkownika, jest odbierany jako wk?ad wikipedysty ?wie?o upieczonego lub ekstrawaganckiego.
Edytowanie Wikipedii to rodzaj ?przywileju”, który dostaje si? na zasadzie kredytu zaufania, ?e b?dzie si? stosowa?o do przyj?tych zasad. Kredyt ten mo?na jednak roztrwoni? poprzez ?amanie zasad. Niew?a?ciwe zachowanie mo?e skutkowa? czasowym lub nawet sta?ym zablokowaniem mo?liwo?ci edytowania. Osoba zablokowana na sta?e jest wykluczona ze spo?eczno?ci.
Liczebno??
Liczba cz?onków spo?eczno?ci polskoj?zycznej Wikipedii jest zmienna: jedni przychodz?, inni odchodz?, a jeszcze inni czasowo zawieszaj? lub wznawiaj? bardziej lub mniej rozwini?t? dzia?alno??. St?d nie da si? jednoznacznie powiedzie?, ile osób tworzy Wikipedi?.
- 1997 osób zadeklarowa?o si? jako wikipedy?ci, lecz pewna cz??? z nich nie jest ju? aktywna; z kolei nie wszyscy faktycznie aktywni do??czyli do tego grona.
- 11 035 u?ytkowników (w tym botów i osób nieznaj?cych j?zyka polskiego) wykona?o co najmniej jedn? edycj? w ci?gu ostatnich 30 dni. Nie jest to jednak miernik aktywno?ci.
- Liczba osób, które maj? za?o?one w?asne konta, wynosi 1 405 663, ale s? to konta uniwersalne, tworzone automatycznie, nale??ce w pewnej cz??ci nie do polskich wikipedystów, a do cz?onków spo?eczno?ci innych projektów Wikimedia.
Szacuje si? na podstawie statystyk, ?e aktywnych wikipedystów – tzn. takich, którzy obecnie w??czaj? si? w ?ycie spo?eczno?ci – jest ok. 500, a w trwaj?cych tydzień g?osowaniach takich, jak przyznawanie uprawnień czy wybory do Komitetu Arbitra?owego uczestniczy z regu?y do 100 osób.
Kim s? wikipedy?ci
(uwzgl?dniono tylko osoby deklaruj?ce rok urodzenia, dane na luty 2020)
Cz?onkiem spo?eczno?ci mo?na sta? si?, nie podaj?c obszernych i ca?kiem prawdziwych informacji o samym sobie (w przeciwieństwie np. do Facebooka czy Google, Wikipedia nie wymaga podawania ?adnych informacji). Szczegó?owe strony opisuj?ce wikipedystów, zebrane w pionowej belce nawigacyjnej na górze po prawej, podaj? jedynie te informacje o tych wikipedystach, którzy postanowili co? o sobie napisa? na tamtych stronach. Od kilku lat obserwuje si? nisk? popularno?? tych stron, w zwi?zku z czym nie tylko s? fragmentaryczne, ale tak?e niezbyt aktualne.
W zwi?zku z merytokracj? i egalitarno?ci? wiek i do?wiadczenie zawodowe (naukowe) nie s? najwa?niejszymi czynnikami tworz?cymi grupy wewn?trz spo?eczno?ci. Grupy, w które organizuj? si? wikipedy?ci, ??cz? ró?norodne hobby, zainteresowania, styl ?ycia, pogl?dy na Wikipedi?, pogl?dy spo?eczne i polityczne. Wikipedy?ci s? towarzyscy. Wykszta?cona przez nich kultura w du?ej mierze istnieje poza stronami Wikipedii, tak?e na Facebooku, a nawet w prywatnych domach (wikipedy?ci odwiedzaj? si? nawzajem, niektórzy nawet mieszkaj? razem).
O wszystkich wikipedystach (i wikimedianach) na ?wiecie mówi si?, ?e w?ród nich jest 1. za ma?o kobiet (10–15%) 2. za ma?o osób z krajów rozwijaj?cych si?. Je?li chodzi o rozk?ad p?ci, polskoj?zyczna spo?eczno?? wikipedystów ma standardow? dysproporcj? (10–15% kobiet). Co do pochodzenia etnicznego i miejsca zamieszkania, jeste?my niemal jednolici (tak jak wi?kszo?? osób mówi?cych po polsku mieszka w Polsce i czuje si? Polakami).
Subkultura
Wikipedystów ??cz? warto?ci (zob. ruch wolnej kultury). Wraz ze wzrostem liczby wikipedystów zacz?to tworzy? strony integruj?ce wikipedystów, wykszta?ci? si? charakterystyczny ?argon i subkultura b?d?ca awangard? web 2.0. Wikipedy?ci sp?dzili wiele roboczogodzin nie tylko na pisaniu artyku?ów, ale tak?e tworzeniu czego? pe?ni?cego funkcj? ?pokoju socjalnego” – zaplecza tylko dla wikipedystów – m.in. koncepcji, ?artów, portretów psychologicznych.